آموزشگاه صالحین 72 تن شهید حزب الله

خدای متعال انسان را موجودی دو بعدی آفریده که به استناد آیه 8 سوره مبارکه شمس (فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا؛ سپس پليدكارى و پرهيزگارى‏اش را به آن الهام كرد) خداوند انسان را به صورت نسبی، فطری و طبیعی آفریده است. نیمی از فجور و نیمی از تقوا؛ و به استناد حدیث عقل و جهل[2]، انسان نیمی از جنود جهل و نیمی از جنود عقل آفریده شده است.

خداوند متعال اختیار و آزادی را بین فطرت و طبیعت قرار داده تا انسان با اختیار خود به هر یک از آنها روی آورد و در سایه تربیت صحیح، هر انسانی می‌تواند صفات و ویژگی‌های فطری و بالقوه خویش را به فعلیت درآورد. در تحقق انسان کامل، راه رسیدن به کمال مطلوب منحصر به بهره‌گیری از روش‌های تربیت اسلامی است. لذا مقصد همه انبیاء به ویژه پیامبر خاتم و اهل‌بیت عصمت و طهارت از دعوت انسان‌ها برای هدایت، تحقق بخشیدن به اهداف تربیت الهی است.

در همین راستا به بخشی از بیانات حضرت امام راحل که ناظر به تربیت اسلامی است اشاره می‌کنیم:

«اساس عالم بر تربیت انسان است. انسان عصاره همه موجودات است و فشرده تمام عالم است و انبیاء آمده‌اند برای اینکه این عصاره بالقوه را بالفعل کنند و انسان یک موجودی الهی شود که این موجود الهی تمام صفات حق‌تعالی در اوست و جلوه‌گاه نور مقدس حق‌تعالی است.»[3]

برای پی‌بردن به منزلت تربیت می‌توان انسان‌های واجد و فاقد تربیت اسلامی را با هم مقایسه کرد. حضرت امام خمینی(ره) در این زمینه می‌فرمایند: «آن‌قدر که انسان غیرتربیت‌شده مضرّ است به جوامع، هیچ‌ شیطانی و هیچ حیوانی و هیچ موجودی آن‌قدر مضرّ نیست. و آن‌قدر که انسان تربیت شده مفید است برای جوامع، هیچ ملائکه‌ای و هیچ موجودی آن‌قدر مفید نیست.»[4]

توجه به بيانات حضرت امام (رحمة الله علیه) و فرمايشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) درباره تداوم فرهنگ بسيجي به عنوان يك فرهنگ كامل و بديع و درمورد بسيج به عنوان محلي مطمئن براي شكوفايي استعدادها، هر فرد ژرف‌نگر و مدبری كه درد دين و انقلاب داشته باشد باشد را مصمم مي‌كند تا با تلاش در راستای برنامه‌ريزي دقيق بر اساس مبانی و اصول اسلام ناب، نوجوانان و جوانان را با اين فرهنگ آشنا نموده و با طی فرایند نیروسازی، آينده‌سازاني متعهد و متخصص تربيت نمايد.

فرایند نيروسازي در يك نگاه اجمالي عبارتند از:‌

الف) جذب: مرحله شناسایی، ارتباط و دعوت از نيرو براي ورود به پايگاه و ايجاد رابطه لازم براي پذيرش

ب)‌ تثبيت: مرحله حضور منظم نيرو در پايگاه در قالب يك گروه تربيتي

ج) رشد: مرحله طي نمودن آموزشهاي تربيتي و عقيدتي و شناسايي استعدادها

د) سازماندهی: مرحله تقسیم مسئولیت‌ها متناسب با نیازهای گروه و استعدادهای اعضا

هـ) به‌کارگیری: مرحله به‌كارگيري نيرو براي انجام مأموريتها در پايگاه و خارج از آن

و) توسعه: مرحله گسترش فعالیت‌های حلقه از یک محدوده کوچک به محدوده بزرگ‌تر

در این مجموعه به تفصیل به بیان هر یک از این مراحل در فصول مستقل خواهیم پرداخت.

مقدمه:

یکی از محوری‌ترین و اساسی‌ترین مراحل تربیت، مرحله جذب است. مرحله‌ای که در حقیقت زیربنای همه برنامه‌ها و فعالیت‌های تربیتی محسوب می‌شود. چنانچه این مرحله با موفقیت انجام شود، سایر مراحل تربیت مانند تثبیت، رشد و ... نیز قرین موفقیت خواهند بود. آنچه در مرحله جذب حائز اهمیت است این است که به سئوالات اساسی زیر پاسخ داده شود:

1. چه افرادی را می‌خواهیم جذب کنیم؟

2. از کجا جذب کنیم؟

3. به چه چیزی جذب کنیم؟

4. چگونه جذب کنیم؟

در این مجموعه تلاش شده با استفاد از دانستنیهای علمی و آموزشی و تجارب ارزشمندی که در فرایند اجرای شجره طیبه صالحین حاصل گردیده، ضمن پاسخگویی به سئوالات فوق، ابعاد مختلف عملیات جذب مورد بررسی قرار گرفته و روشهای مناسب برای تحقق این مرحله حساس و اساسی از مراحل تربیت ارائه گردد.

امید است با اجرای این موارد شاهد تحقق موفقیت‌آمیز مرحله جذب در راستای ایجاد شجره طیبه صالحین در سطوح مختلف باشیم. ان‌شاءالله

1- تعریف جذب:

الف) تعریف لغوی:

به سوی خود کشیدن[5] – جلب کردن

ب) تعریف اصطلاحی:

به مجموعه اقدامات به هم پیوسته‌ای که با هدف ایجاد رغبت و احساس نیاز در افراد برای پیوستن آنها به یک سازمان و یا تشکل و ... صورت می‌گیرد، جذب می‌گویند.

2- ضرورت و اهمیت جذب:

1. شناسایی افراد مستعد و هدایت آنها در جهت عضویت در حلقه‌های تربیتی

2. برقراری ارتباط اولیه با نگاه تربیتی و جلب اعتماد افراد

3. ایجاد زمینه‌های تربیت‌پذیری در افراد و آماده‌سازی آنها برای پذیرش برنامه‌های تربیتی

4. حصول اطمینان از تأثیرگذاری مثبت برنامه‌های تربیتی در مرحله جذب جهت ادامه سایر مراحل تربیت.

5. امکان برنامه‌ریزی در جهت رشد تربیتی افراد متناسب با علاقه و نیاز افراد.

3- هدف از جذب:

شناسایی افراد مستعد در امر تربیت و ایجاد انگیزه و رغبت در آنها به منظور قرار گرفتن در سیر مراحل تربیت و پیوستن به حلقه‌های تربیتی[6]

4- سیاست‌های کلی برنامه‌های جذب:

برنامه‌هاي جذب بر اساس تحقيقات انجام شده در علوم روان‌شناسي اسلامي با سیاسیت‌های کلی زير طرح‌ريزي مي‌شود:

الف) محبت:

ثمره محبت اسلامی، تأليف قلوب مؤمنین با یکدیگر است. (فاَلَّفَ بينَ قُلوبِكُم فاَصْبَحتُم بِنِعمتِهِ اِخواناً[7]) برداشتن مرزهاي ساختگي ذهني است كه بر اساس تبليغات ضد ديني و تهاجم فرهنگي دشمنان يا بر اساس جهل و دوري از معارف الهي، بوجود آمده است.

ب) احترام متقابل:‌

جهت شخصيت دهي و دميدن روح آرامش، اعتماد و اطمينان در قلوب افراد ناآشنا به مسايل ديني و نتيجتاً ايجاد رغبت در وجود ايشان به منظور ارتباط با مؤمنان در مساجد و پايگاهها و لزوم اين امر (‌بروز احترام به انسانها)‌ نيز از آيه «‌ وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي‌آدَمَ^{^[8]} ؛ و به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم…» استفاده مي شود.

ج) علم و آگاهي دادن:

اين مهم بمنظور شخصيت سازي افراد، پايه گذاري فكري و چهارچوب بندي اعتقادي ايشان است. چرا كه «ما من حركه الا و انت فيها محتاج الي معرفه[9]؛ هیچ کاری نیست مگر آنکه در انجام آن به شناخت احتیاج داشته باشی» (امام علي (علیه السلام))‌ و بر اساس آيه «وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ؛ و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت بديشان بياموزد[10]»‌

د) مراقبت:

پاسداري از دستاوردهاي بدست آمده تا اين مرحله براي حفظ افراد و رشد فكري و معنوي آنها با رعايت اصول صحيح تربيت اسلامي بر اساس آيه «رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا[11]؛ پروردگارا پس از آنكه ما را هدايت كردى دلهايمان را دست‌خوش انحراف مگردان...»

5- مراحل جذب و ارائه راه‌کارهای عملی آن:

مرحله اول: شناسایی

تعريف شناسایی:

شناخت نيروهای مستعدی[12] که با ایجاد انگیزه‌های لازم توسط مسئول جذب، امکان حضور در حلقه‌های تربیتی را داشته باشند.

برخی از منابع نیروی انسانی برای جذب:

1. مدارس و مراکز آموزشی حوزه استحفاظی

2. نیروهای موجود در مسجد و پایگاه و ...

3. نیروهای موجود در محله

4. باشگاه‌های ورزشی

5. ادارات و سازمان‌ها

6. دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

7. کارخانه‌ها و سایر اصناف

8. ...

برخی از روش‌های شناسایی افراد عبارتند از:

1- ارتباط بین امام جماعت مسجد و امام جماعت مراکز آموزشی: به طور معمول ارتباط بین ائمه جماعت و نمازگزاران صمیمی و تأثیرگذار می‌باشد. ارتباط امام جماعت مسجد و امام جماعت مراکز آموزشی علاوه بر رعایت شأن و منزلت آنها موجب افزایش توان جذب خواهد شد.

2- مشورت و درخواست همکاری از امام جماعت مراکز آموزشی: استفاده از توانمندی‌ها و مهارتهای ارتباطی ائمه جماعت علاوه بر افزایش توان جذب، موجب تقویت هویت و اعتماد افراد به حلقه‌های تربیتی خواهد شد.

3- استفاده از ظرفیت‌های بسیج و راه‌های ارتباطی بسیج با نیروهای در اختیار و مسئولین و افراد سرشناس مرتبط. به عبارت دیگر به‌کارگیری کلیه ظرفیت‌ها و توان بسیج در جهت جذب نیروی انسانی.

4- استفاده از ظرفیت‌ها و توان ارتباط‌گیری مدیران و معاونین ادارات، نهادها و مراکز آموزشی موجب تقویت انگیزه افراد نسبت به حضور در حلقه‌ها خواهد شد.

5- فعال‌سازی افراد تأثیرگذار در جهت شناسایی افراد مستعد

6- برپایی مراسم جشن و ... و دعوت از گروه هدف و توجیه آنها به منظور شناسایی و جذب

7- ارتباط با خانواده‌ها پس از ایجاد زمینه‌های ارتباطی مناسب از طریق ارسال بسته‌های فرهنگی و تبلیغاتی و در مواردی نیز با حضور در خانواده‌ها

8- از طريق حضور مسئولين تربيتي پايگاه در زنگهاي تفريح و حتي‌المقدور در كلاسهاي ورزشي و پرورشي. (مختص مراکز آموزشی)

9- استفاده از ظرفیت‌های موجود در مسجد و محله شامل جوانان و نوجوانان مستعد

10- استفاده از فرصت‌ها: بدین منظور می‌توان از اردوها و برنامه‌های ورزشی و تفریحی که برای نوجوانان و جوانان ترتیب داده می‌شود، استفاده کرده که موجب شناخت بیشتر ویژگی‌های شخصیتی آنان شده و فعالیت جذب را تسهیل می‌نماید.

نکته اول: هر برنامه‌اي كه با رعایت شئونات اسلامی، بتوان در آن شیوه‌های آزمایش و سنجش افراد را اندازه‌گیری کرد، می‌تواند به عنوان یک روش شناسایی افراد تلقی گردد. به عنوان مثال با برگزاری یک اردوی تفریحی، و انجام مسابقات و ... می‌توان به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های افراد پی‌ برد.

نکته دوم: با توجه به منابع انسانی مورد اشاره در فوق، لازم است اکتفا به اعضای عادی و فعال بسیج پایگاه نشده و از سایر منابع نیز، شناسایی و جذب صورت پذیرد.

زمان جذب:

1- زمان جذب متناسب با شرایط تحصیلی، شغلی و ... گروه هدف تعیین می‌گردد.

2- جذب به صورت آرام و پيوسته صورت گرفته و زماني حدوداً سه تا چهار ماه (از شروع جذب تا ورود به مرحله تثبیت) به طول می‌انجامد.

مرحله دوم: ارتباط دوستانه مطلوب[13]

در بهبود روابط و مناسبات میان افراد رفتار گرم و سازنده موجب افزایش دوستی‌ها می‌شود. لذا قرآن کریم می‌فرماید: «هر گاه شما را درود یا تحیتی گفتند شما نیز باید با درود و ستایشی مثل آن یا بهتر پاسخ دهید.»^{^[14]}

روش‌های برقراری ارتباط دوستانه:

1. تکریم[15] شخصیت انسانی: این ارتباط باید توأم با تکریم شخصیت انسانی متربی باشد. به تعبیر دیگر ارتباط نباید توأم با تحقیر و توهین و بی‌اعتنایی و امثال آن باشد. عدم تکریم آثار بسیار مخربی در تربیت متربیان خواهد داشت.

2. محبت: ارتباط باید توأم با محبت باشد. منظور از محبت، شوق به هدایت افراد است. نه عشق و محبت به خود فرد و وابستگی و دوستی‌های افراطی.

3. تغافل: چشم‌پوشی و تغافل در این مرحله باید رعایت شود. در برخورد با اشتباهات متعدد، باید چشم‌پوشی کرد و فقط به اشتباهات بسیار خطرناک و مهم رسیدگی نمود. البته تغافل به معنی عدم توجه و رسیدگی و عدم برنامه‌ریزی و عدم تذکر نیست. لذا در عین حالی که تغافل می‌کنیم اما دقت و رصد می‌نمائیم و اشتباهات او را به ذهن سپرده و در زمان و مکان و موقعیت مناسب به صورت خاص و ویژه رسیدگی می‌نماییم.

4. انتظار تکالیف حداقلی: در مرحله جذب نباید تکالیف زیاد باشد. زیرا اصل تکلیف‌پذیری مقدماتی از قبیل انگیزه، بینش، اعتقاد، باور و ... لازم دارد که در افراد تازه‌وارد هنوز به وجود نیامده است. مثل این مطلب که: «خواندن سه مرتبه سوره توحید معادل یک ختم قرآن است.»

5. نظم و انضباط: رعایت نظم و انضباط در امور اولیه مثل شرکت در جلسات حلقه، ساعات مشاوره و برنامه‌ریزی‌ها و ...

6. برنامه‌ریزی اقتضائی[16]: یعنی اقتضائات و شرایط را در برنامه‌ها لحاظ کنیم. مثلا اگر در روند برنامه‌ها مشکلی یا موانعی پیش آمد، متناسب با موقعیت پیش آمده با تدبیر، برنامه‌ها را تغییر دهیم. و یا در زمان برگزاری جلسات با افراد، در صورت احساس خستگی و ... لازم است ادامه جلسه به وقت دیگری موکول گردد.

7. ایجاد انگیزه: اصل ایجاد انگیزه و باورسازی برای شرکت در برنامه‌ها ضروری است. زیرا اگر شخص انگیزه لازم را برای انجام کاری نداشته باشد، دنبال نخواهد کرد و به نتیجه نمی‌رسد.

8. خطاب نیکو: یکی از حقوق هم‌نشینی که آدمی با او معاشرت دارد این است که او را با علاقه و محترمانه مورد خطاب قرار دهد[17]. این امر در جذب و جلب علاقه میان دو نفر تأثیر بسزایی دارد.

9. هنر خوب شنیدن: بهره‌گیری از ظرفیت خوب شنیدن در مواجهه با دیگران، موجب دلبستگی آنان خواهد شد. لذا قرآن کریم، پیامبر اسلام را از دید مخالفان ایشان، «أذُن» یعنی سراپا گوش لقب داده است.[18] خوب شنیدن یک صفت پسندیده پیامبر بود که حتی مخالفین هم به آن خوبی آن اعتراف داشته‌اند.

10. انجام خدمتی غیرمنتظره: چنان‌چه هرازگاهی خدمتی در حق دیگران ناخواسته انجام دهیم، این روش در افزایش علاقه آنان به دوستی‌ها تأثیرگذار است. بر همین اساس در کلام امام مجتبی(ع) آغاز به بخشش قبل از درخواست، دلالت بر کرم و بزرگواری آدمی دارد.[19]

11. آگاهی از پیشرفت‌ها و شایستگی‌ها: چنانچه در جریان موفقیت‌های نوجوانان و جوانان در عرصه‌های تحصیلی، ورزشی، هنری و ... قرار گرفته و با یادآوری و تشویق به موقع آنها عکس‌العمل مناسبی نشان دهیم، این امر زمینه‌های علاقه‌مندی را افزایش می‌دهد.

12.گشاده‌رویی و خوش‌رفتاری: از عوامل موثر در جذب نیروهای جدید به فعالیت‌های تربیتی، گشاده‌رویی و خوش‌رفتاری است که جلوه‌های بارز آن در رفتار معصومین به وضوح نقل شده است. همانطور که در این آیه به آن اشاره می‌شود: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ؛ پس به [بركت] رحمت الهى با آنان نرمخو [و پرمهر] شدى و اگر تندخو و سختدل بودى قطعا از پيرامون تو پراكنده مى‏شدند.»

13. اطلاع از روزهای مهم زندگی: نوجوانان و جوانان به خویشتن و آن‌چه به آنان تعلق دارد، دلبستگی خاصی نشان می‌دهند که این شامل تاریخ تولد آنها نیز می‌شود، لذا آگاهی از این امر و یادآوری روز تولد آنها و در صورت امکان تقدیم هدایایی به آنان، موجب جذب بیشترشان می‌شود.

14. ملایمت و انعطاف‌پذیری: بهره‌گیری از اخلاق نرم و مبتنی بر مدارا و سازگاری، دل‌ها را جذب و معطوف به فعالیت‌های تربیتی می‌نماید. این امر در موفقیت پیغمبر اسلام(ص) با استناد به قرآن کریم قابل ملاحظه است.[20]

15. تشویق و تقدیر حداکثری: به منظور ترغیب و ایجاد انگیزه‌های لازم در افراد، تشویق‌ها و تقدیر‌های مناسب و به‌جا در مرحله جذب باید حداکثری باشد.

نکات مهم در برقراری ارتباط دوستانه:

1. رعایت اقتضائات سنی افراد مثل شور و هیجان و ... .

2. مواظبت از افراط و تفریط در برخوردهای عاطفی. و پرهیز از برخوردهای خشک و غیرعاطفی.

3. بیش از اندازه در صدد ارضای شور و هیجان و مسائل عاطفی افراد نبوده و حدود الهی رعایت گردد.

مرحله سوم: شناخت شخصیت و روحیات نیروها

پس از شناسایی افراد و ایجاد ارتباط دوستانه، شناخت شخصیت و نوع روحیات آنان به منظور سطح‌بندی[21] افراد در برنامه‌ها و اردوها باید لحاظ گردد.

در ارتباط دوستانه بین افراد با توجه به ملاک‌های خاص و شناختی که سرگروه نسبت به افراد پیدا می‌کند، آنان را سطح بندی می‌کند.

برخی از اهم ملاک‌های سطح‌بندی در این مرحله عبارتند از:

1. سن و تحصیلات و ...

2. میزان صداقت در گفتار، کردار و روابط فردی و اجتماعی هر یک از افراد

3. میزان ادب و رعایت شئونات اسلامی در ارتباط با خانواده، اساتید، بزرگان و سایر افراد مرتبط با فرد

4. میزان تربیت‌پذیری بر اساس استعدادها و میزان آمادگی پذیرش مسائل معنوی و تربیتی

5. زمینه عبودیت و بندگی: میزان تقید به رعایت مسائل شرعی و انگیزه و علاقه به قرائت قرآن، ادعیه و مناجات‌ها

6. امانت‌داری در اموال، رفتار و گفتار

7. احساس مسئولیت در انجام وظایف محوله و توجه و تلاش در جهت تحقق و نتیجه‌بخش بودن مسئولیت

مرحله چهارم: اردوی جذبی

با توجه به اينكه اردو محل مناسبي براي آشنايي بيشتر با افراد است، مسئولين مربوطه پس از مرحله شناخت و انجام سطح‌بندی، اقدام به برگزاري اين اردو متناسب با سطح افراد، مي نمايند. تا بتوان با ارائه برنامه‌هاي جذاب هم خاطره اي خوش از كاري جمعي در ذهن اعضا به جاي گذارند و هم مجالي براي شناخت عمیق‌تر و نهايي اين افراد پيدا نمايند.

اهداف كلي اين اردو:

1. انتخاب افراد مورد نظر شناسایی شده به منظور شرکت در حلقه متناسب با شرایط و روحیات فرد

2. آشنا نمودن اعضاء‌ نسبت به برخي مسايل ديني از قبيل: اهميت نماز جماعت و نماز اول وقت و …

3. تعليم عملي پاره‌اي از آداب اجتماعي از نزديك

4. مهيا كردن افراد جهت تشكيل يك حركت گروهي سالم

5. ترسیم آینده‌ای روشن در مسیر فعالیت در برنامه‌های تربیتی سازنده

6. ارزشیابی عملی افراد و آشنایی با توانمندیها، ظرفیت‌ها، قابلیت‌ها و نیازهای افراد به منظور کادرسازی

توضيح: اردوی جذبی باید متناسب با شرایط محیطی و روحیات افراد در محل‌های تفریحی برگزار گردد به طوری که برای افراد شرکت کننده تکراری نبوده و دارای جذابیت، شادابی و نشاط باشد.

برخی از برنامه‌های اردوی جذبی‌:

1. اجراي‌ برنامه‌هاي‌ تبليغاتي‌ در مسير حركت‌ (مسابقات‌ مختلف‌، همخواني‌، سرود، تواشيح‌ و ...‌)

2. توجه به نماز جماعت اول وقت

3. اجرای مسابقات جذاب و با محتوا در حین برگزاری اردو

4. توجه به برنامه‌های معنوی در حد ظرفیت افراد

5. ایجاد جو عمومی تربیتی اثربخش

6. توجه به رعایت مسائل اخلاقی

7. برقراری رابطه دوستانه بین سرگروه و متربیان

8. تشکیل جلسات عمومی و خصوصی سرگروه با متربیان به منظور زمینه‌سازی پذیرش و انتخاب یک حرکت و زندگی جذاب و معنوی

9. زیر نظر گرفتن افراد به صورت دقیق و نامحسوس و با نگاه تربیتی و ارزیابی رفتار، گفتار و کردار آنها

برخی از موضوعات پیشنهادی که می‌توان در جلسات اردوی جذبی از آنها استفاده کرد[22]:

1. احکام شخصی

2. تبیین ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها

3. آینده جوانان و نوجوانان

4. چگونگی رفع نواقص کمبودهای روحی

5. کسب پیروزی و افتخارات

6. خودباوری

7. دشمن‌شناسی

8. دوست‌یابی

9. ...

مسائل ضروری برگزاری اردو:

1. تهیه آمار دقیق از افراد شرکت‌کننده

2. انجام هماهنگی‌های لازم سازمانی (اخذ مجوزها، بیمه، رضایت‌نامه، حکم مأموریت و ...)

3. همراهی یک روحانی در اردو[23]

4. انتخاب مسئولین اجرایی اردو و تقسیم وظایف بین آنها

5. پیش‌بینی کمک‌های اولیه و لوازم بهداری

6. انجام تدارکات و پشتیبانی‌های مورد نیاز

7. تهیه بیمه غرامت برای کلیه افراد

8. دریافت رضایت‌نامه حضور افراد در اردو از والدین

9. در کلیه برنامه‌های اردو باید طوری عمل نمود که دین برای جوانان، مفهومی جذاب، امید دهنده، آزادی‌بخش و سعادت‌بخش جلوه نماید.

10. انتخاب موضوع بحث‌ها، تعداد جلسات و زمان آن متناسب با ظرفیت افراد

11. ...

مرحله پنجم: دعوت به شرکت در حلقه

پس از طی مراحل چهارگانه فوق، با توجه به سطح‌بندی انجام شده، از افراد به منظور شرکت در حلقه‌های تربیتی دعوت به عمل می‌آید.

از آنجایی که شرکت این افراد در حلقه‌های تربیتی برای اولین بار صورت می‌پذیرد، شایسته است این حضور با برگزاری مراسمی متناسب با شأن افراد و شرایط قشری‌ آنان، برگزار شده و در آن با دعوت از مسئولین و افراد تأثیرگذار مرتبط با پایگاه و جامعه، زمینه‌های تشویق و ترغیب بیشتر آنان را نسبت به حضور در حلقه‌ها ایجاد نمود.

نکته: شرایط، برنامه‌ها و موضوعات راه‌اندازی حلقه‌ها در این مرحله بر اساس توافقات انجام شده هر قشر با معاونت تربیت و آموزش سازمان بسیج مستضعفین تعیین می‌شود.

6- عوامل موثر در جذب:

1- ارتباط دوستانه و غير رسمي مسئول با نيروها :

ارتباط سرگروه با نيرو يعني برقراري نوعي رابطه صميمي اسلامی كه بوسيله ايجاد درك متقابل بين سرگروه و نيرو، توجه و محبت به او و آگاهي از وضعيت كلي زندگي او براي حل مشكلات احتمالي وي حاصل مي شود.

تبصره : شايان ذكر است كه اين ارتباط در ابتدا از طرف سرگروه آغاز شده و بعد به صورت رابطه متقابل تبديل خواهد شد.

2- برگزاري برنامه‌هاي جذاب

3- ایجاد ارتباط با جمع همسالان

4- هديه دادن و تشويق

5- ایجاد زمينه مناسب در خانواده

6- تزيينات مناسب و پذيرايي در برنامه‌ها

7- استفاده از ابزارهاي نمادين در برنامه‌ها مانند: پيشاني بند، پرچم، چفيه، عطر

8- عملکرد مطلوب مسئولین و نیروهای اجرایی در برنامه‌های بسیج

10- ظاهر آراسته و منظم مسئولين

11- برنامه‌هاي ورزشي و تفريحي

نکته مهم: مرحله جذب صرفا از طریق روشهای چهره‌به‌چهره انجام می‌شود و سایر روش‌های مرسوم در جذب عمومی نظیر آگهی‌های تبلیغاتی، فراخوان عمومی و ... در مرحله جذب با اهداف تربیتی جایگاهی تعیین‌کننده و اساسی ندارد.

7- استاندارهای حلقه‌های تربیتی:

حلقه‌های تربیتی استاندار، دارای شاخصه‌های زیر می‌باشند:

1. هویت حلقه به نگاه و فعالیت‌ تربیتی در راستای اهداف تربیتی است.

2. فعالیت حلقه‌ها به دو بخش کلی تقسیم می‌شود: جلسات حلقه و فعالیت‌های خارج از جلسات حلقه

3. کلیه فعالیت‌های درون جلسه و خارج از جلسات با هدف تربیتی و با برنامه‌ریزی تربیتی صورت می‌پذیرد.

4. مربی، نقش کنترل و نظارت بر حلقه‌ها را داشته و سرگره کلیه اقدامات، فعالیت‌ها و روند رشد متربیان را تحت نظارت و راهنمایی‌های مربی پی‌گیری می‌نماید.

5. رعایت سطح بندی تربیتی و آموزشی اعضای حلقه

8- برنامه‌های حلقه‌ جذبی:

از آنجایی که در پایان مرحله جذب، خروجی‌های خاصی مورد انتظار است، لذا لازم است برنامه‌های و یژه‌ای در دوران جذب اتخاذ گردد. در اینجا به خروجی‌های مورد انتظار، برنامه‌ها و روش‌های اجرای آن برنامه‌ها به اختصار اشاره خواهد شد.

بـرنـامـه‌هـای مرتبـط بــا خـروجـی‌هــای مرحلــه جــــذب
عرصه	برنامه	روش	خروجی مورد انتظار
معرفتی	آموزش احکام	· طرح موضوعات فقهی (احکام) مورد نیاز در جلسات حلقه‌ · معرفی کتب و منابع فقهی متناسب با شرایط و نیاز متربیان · اجرای مسابقات احکام و تشویق اعضا در جهت شرکت در آن و مطالعه منابع فقهی متناسب · واگذاری موضوعات پژوهشی متناسب با متربیان (در صورت وجود زمینه‌های پژوهش در افراد) · تهیه محتوای جلسه، توسط برخی از اعضای حلقه و بحث در جلسه پیرامون آن · مباحثه اعضای حلقه، خارج از جلسه[24]	آشنایی اجمالی با احکام و مسائل شرعی مورد نیاز
معرفتی	آموزش عقاید	· اجرای مسابقات و سرگرمی‌های متنوع مرتبط با موضوع · واگذاری موضوعات پژوهشی متناسب با متربیان (در صورت وجود زمینه‌های پژوهش در افراد) · طرح موضوع در جلسات حلقه‌ و مشارکت اعضا در بحث · معرفی کتب و منابع متناسب با شرایط و نیاز متربیان · مباحثه اعضای حلقه، خارج از جلسه	آشنایی اجمالی با اصول دین
عرصه	برنامه	روش	خروجی مورد انتظار
معرفتی	آموزش قرآن	· آموزش روخوانی قرآن مجید · طرح مفاهیم قرآنی در شروع جلسات حلقه و بحث پیرامون آن · استفاده از تلاوت‌های زیبای قاریان قرآن در جلسات · تبیین آثار فردی و اجتماعی قرائت خوب قرآن · تشریح ویژگی‌های قرائت خوب	انگیزه قرائت و انس با قرآن
معرفتی	تاریخ انبیاء	· معرفی کتب داستانی متناسب با متربیان · برگزاری مسابقات تاریخی متناسب با موضوع · مشاهده فیلم‌های تاریخی از زندگی انبیاء · طرح داستان‌های تاریخی در جلسات حلقه‌ها · اردوهای زیارتی و سیاحتی و مشاهده آثار تاریخی مرتبط	آشنایی با زندگانی انبیاء
تربیتی	ایجاد انگیزه حضور منظم در حلقه	· رابطه صمیمی بین سرگروه و اعضا و اعضا با یکدیگر · ایجاد تنوع و جذابیت در برنامه‌ها · واگذاری مسئولیت‌های درون حلقه‌ای به افراد · پی‌گیری غیبت‌ها و علل عدم حضور در جلسات توسط سرگروه	حضور منظم و مشارکت در برنامه‌های حلقه
	ایجاد انگیزه حضور در نماز جماعت	· همزمانی[25] زمان برگزاری جلسه با نماز جماعت · ذکر اهمیت نماز جماعت و آثار و فوائد آن · پی‌گیری عدم حضور افراد در نماز جماعت به صورت خصوصی و رفع موانع و مشکلات موجود · ارتباط خوب سرگروه، امام جماعت و هیئت امناء مسجد با متربیان و تشویق آنان[26] · واگذاری مسئولیت در جهت برگزاری بهتر نماز جماعت و برنامه‌های حاشیه آن مثل (تکبیرگفتن، اذان و اقامه گفتن، ادعیه بعد از نماز، قرائت عمومی قرآن و ...)	حضور در نماز جماعت
	انسجام اعضا	· بهبود ارتباط اعضا با سرگروه · انجام کارهای گروهی · به کارگیری آداب دوستی و رعایت شئونات آن · مسئولیت سپاری درون گروهی · اردوی جذب · احترام متقابل هر یک از اعضا نسبت به دیگری	ارتباط دوستانه و درون‌گروهی^{^[27]} اعضا با یکدیگر
	انسجام اعضا با سرگروه	· بهبود ارتباط سرگروه با اعضا · ارتباط سرگروه با خانواده‌های متربیان · تکریم شخصیت اعضاء توسط سرگروه · اردوی جذب · توجه سرگروه به رشد فردی خود به منظور الگو شدن برای متربیان	پذیرش سرگروه به عنوان یک دوست صمیمی و مشاور مورد اعتماد
	ایجاد انگیزه رشد تربیتی	· بیان آثار و نتایج تربیت دینی · ایجاد حلاوت و شیرینی تجریه تغییر رفتار در متربیان[28] · معرفی نمونه‌های تربیت شده	علاقه و اشتیاق به رشد[29] تربیت
	آشنایی اجمالی با مسائل اخلاقی	· تبیین آثار و نتایج رعایت و عدم رعایت حدود الله · رصد مشکلات ظاهری و اخلاقی افراد و تذکرات خصوصی در قالب روابط دوستانه · به کارگیری اعضا در جهت اشاعه امر به معروف و نهی از منکر[30] · مقایسه غیرمستقیم افراد مقید به رعایت حدود الله با سایر افراد در موقعیت‌های مناسب · فراگیری روش‌های رعایت ادب و احترام متقابل نسبت به افراد	رعایت حداقل ظواهر و شئونات اخلاقی و اسلامی
عرصه	برنامه	روش	خروجی مورد انتظار
تربیتی	تغییر رفتار در روابط خانوادگی	· فراگیری شیوه‌های ارتباط با والدین و بزرگترها · استفاده از آیات، احادیث و داستانهای تأثیرگذار مرتبط با موضوع در جلسه · ترغیب اعضا به مطالعه و تحقیق پیرامون موضوع · رصد روابط فردی متربیان در خانواده از طریق ارتباط با والدین · تغییر ادبیات رفتاری اعضا از طریق تغییر دوستان، دغدغه‌های فردی و ...	رعایت حداقل‌های ارتباط صحیح با خانواده‌
تربیتی	تغییر رفتار در تقید به مسائل شرعی	· فراگیری مسائل شرعی مربوطه از طریق آموزش و تحقیق · رصد میزان تقید افراد به مسائل شرعی و رفع مشکلات موجود · تأثیرپذیری افراد از سرگروه[31] · تذکرات غیرمستقیم با استفاده از روابط دوستانه و صمیمی موجود · ارتباط اعضا با دوستان مناسب و مقید به رعایت مسائل شرعی · ایجاد جو عمومی مناسب در جهت تقید به مسائل شرعی · تشویق لسانی اعضا در جهت تقید به مسائل شرعی به صورت مستقیم و غیرمستقیم[32]	تقید حداقلی به مسائل شرعی
بصیرتی	فعالیت سیاسی	· معرفی نشریات و منابع معتبر دریافت اخبار و اطلاعات توسط سرگروه · تهیه نشریات و منابع معتبر و قرار دادن در محل تشکیل جلسات حلقه به منظور دسترسی آسان کلیه متربیان · تشویق افراد به مطالعه پیرامون مسائل سیاسی روز · اجرای مسابقات متناسب با موضوع و شرایط متربیان · پرسش و پاسخ و رفع شبهات توسط سرگروه	انگیزه مطالعه و رصد مسائل سیاسی روز
	افزایش دانش سیاسی	· طرح سخنان مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در موضوعات متناسب و مورد نیاز متربیان · طرح خاطرات و داستان‌هایی از زندگانی حضرت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) و مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) · تبیین جایگاه رهبری در نظام جمهوری اسلامی · طرح ویژگی‌های منحصر به فرد حضرت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) و مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) · طرح مباحث پیرامون انقلاب و فعالیت‌های انقلابی حضرت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) و مردم	حساسیت نسبت به ولایت مطلقه فقیه،‌ انقلاب و نظام جمهوری اسلامی
	رفع شبهات	· جلسات پرسش و پاسخ · دعوت از هادیان سیاسی به منظور پاسخگویی به شبهات · معرفی کتب و بروشورهای تحلیل سیاسی در جهت رفع شبهات · پرهیز از ارتباط با افراد و مراکز ایجاد شبهه · پرهیز از حضور در محیط‌های تقویت‌کننده شبهات سیاسی	تصحیح دیدگاه‌های سیاسی متناسب با متربیان
ارتباط با بسیج	فعالیت‌های مرتبط با بسیج	· واگذاری اجرای برخی از برنامه‌های بسیج به حلقه‌های تربیتی و اجرای کل برنامه توسط حلقه · شرکت اعضا در برنامه‌های بسیج · ایجاد تنوع در برنامه‌های بسیج · شرکت در برنامه‌های ورزشی و تفریحی مثل: فوتسال، شنا، رفتن به پارک، کوه، جنگل، اماکن تفریحی، اماکن زیارتی و ... که توسط بسیج برگزار می‌شود. · شرکت در دوره‌های آموزش نظامی و تیراندازی	مشارکت در برنامه‌های بسیج

9- مهمترین علل غیبت اعضاء در مرحله جذب عبارتند از:

1. ناآشنايي با سایر اعضا و كم‌رويي

2. عدم جذابيت برنامه‌هاي قبلی بسیج نسبت به برنامه‌هاي بيرون از آن

3. ناراحت‌شدن از برخورد مسئول يا يكي از اعضای گروه

4. عدم پيگيري مناسب و خبررساني به اعضا، توسط مسئول گروه در خصوص زمان برنامه‌ها

5. منع خانواده‌ها و اطرافيان

6. تحریک دوستانی كه داراي اخلاق نامناسب مي‌باشند

7. ایجاد ضعف درسي (برای محصلین) و بازدارندگی توسط خانواده یا محل تحصیل

8. عدم اقناع و تبيين مناسب مباحث جذبي

9. ناتوانی مسئول جذب در متقاعد کردن افراد و ایجاد انگیزه و علاقه در آنها

10- راه‌کارهای برطرف کردن علل غیبت اعضاء:

1. خلوص و اخلاص عمل در مسئولين بسیج كه شايد مهمترين عامل در هدايت افراد ارزيابي شود.

2. ارتباط صميمي و دوستانه اسلامی مسئول گروه با اعضاء

3. بررسي دقيق برنامه‌هاي جذبي قبل از اجرا

4. پيگيري و خبررساني فرد به فرد اعضاء

5. نظارت دقيق مسئول گروه بر ارتباط اعضاء با يكديگر و برطرف كردن اختلاف سليقه‌ها در بين اعضا

6. توجيه خانواده‌ها به وسيله فرستادن فرمهاي اطلاع‌رساني و در صورت ضرورت صحبتهاي حضوري

7. هم‌زباني با نيروها و تلاش براي بيان دلنشين و جذاب

8. ملاطفت و دلسوزي نسبت به نيروها

9. ايجاد روحيه اعتماد به نفس در اعضا،‌

10. حل مشكلات درسي و ساير مسايل آنان

11. دادن هديه و تشويق اعضا، جهت حضور در برنامه‌ها

12. برگزاري جلسات و برنامه‌ها در مكاني با تزيينات مناسب و جذاب

13. ايجاد رابطه دوستي ميان اعضاء بوسيله اجراي برنامه‌هاي جمعي

14. بالا بردن شناخت نيرو‌ها در زمينه دوست‌يابي

15. ارتباط مسئولين با مدارس

نكته : شايان ذكر است كه براي بر طرف كردن غيبت اعضاء بايد علت غيبت را شناسايي و برطرف نمود.

11- شاخص‌های متربیان در پایان دوره جذب

به منظور شناسایی وضعیت متربی و ارتقاء به مرحله ثبیت، لازم است ملاک‌هایی به منظور شناسایی این افراد ارائه نمود. برخی از مهمترین شاخص‌های متربی در پایان دوره جذب عبارتند از:

الف) خروجی‌های مورد انتظار معرفتی

1. آشنایی اجمالی با احکام و مسائل شرعی مورد نیاز

2. آشنایی اجمالی با اصول دین

3. انگیزه قرائت و انس با قرآن

4. آشنایی با زندگانی انبیاء

ب) خروجی‌های مورد انتظار تربیتی

1. حضور منظم و مشارکت در برنامه‌های حلقه

2. حضور در نماز جماعت

3. ارتباط دوستانه و درون‌گروهی[33]اعضا با یکدیگر

4. پذیرش سرگروه به عنوان یک دوست صمیمی و مشاور مورد اعتماد

5. علاقه و اشتیاق به رشد[34] تربیت

6. رعایت حداقل ظواهر و شئونات اخلاقی و اسلامی

7. رعایت حداقل‌های ارتباط صحیح با خانواده‌

8. تقید حداقلی به مسائل شرعی

ج) خروجی‌های مورد انتظار بصیرتی

1. انگیزه مطالعه و رصد مسائل سیاسی روز

2. حساسیت نسبت به ولایت مطلقه فقیه،‌ انقلاب و نظام جمهوری اسلامی

3. تصحیح دیدگاه‌های سیاسی متناسب با متربیان

د) خروجی‌های مورد انتظار سازمانی

1. مشارکت در برنامه‌های بسیج

12- شاخص‌های حلقه‌های تربیتی در پایان مرحله جذب:

1. انسجام اعضا با یکدیگر و با سرگروه و وجود روابط صمیمی و دوستانه بین آنها.

2. کلیه متربیان دارای ظواهر، روحیات و دغدغه‌های یکسان هستند.

3. تقید حداقلی اعضا به رعایت مسائل شرعی، حدود الهی و ظواهر اسلامی.

[1] . این مقدمه کلی و مربوط به کل مراحل تربیت بوده و با جزوات 3 و 4 نیز مرتبط است.

[2]. اصول کافی /ج1/ص20 – کتاب العقل و الجهل

[3]. آئینه انقلاب اسلامی؛ ص 201

[4]. همان؛ ص 200

[5] . لغت نامه دهخدا

[6] . شناسایی در این مرحله با شناسایی در مرحله سازماندهی متفاوت می‌باشد. در این‌جا شناسایی به منظور تربیت فرد صورت می‌گیرد و در مرحله سازماندهی، شناسایی به منظور به‌کارگیری فرد صورت خواهد گرفت.

[7]. سوره آل عمران/ آیه 103

[8] سوره اسراء / آیه 70

[9] . مستدرک الوسائل – جلد 17 صفحه268

[10] . سوره جمعه/آیه 2

[11] . سوره آل عمران / آیه 8

[12] . افرادی که با نظام مقدس جمهوری اسلامی و سایر اصول اولیه اعتقادی مخالف باشند (معاندین آگاه)، برای انجام فعالیت تربیتی مورد نظر مستعد شناخته نخواهند شد.

[13] . در برقراری ارتباط دوستانه توجه به پرهیز از افراط و تفریط در آن ضروری بوده و منظور از ارتباط دوستانه مطلوب نیز رعایت همین موضوع می‌باشد.

[14] . سوره نساء/ آیه 86: (و اذا حُییّتُم بتحیتٍ فحَیُّوا باَحسنَ منها أو ردّواها اِنّ الله کان علی کل شیءٍ حسیبا)

[15] . فلسفه تکریم: ارزشها مظروف و انسان ظرف است. ظرف نباید شکسته شود تا مظروف باقی بماند.

[16] . برنامه‌های اقتضایی منافاتی با نظم ندارد.

[17] . رساله حقوق امام سجاد(ع)؛ حق 31 (حق معاشر)

[18] . سوره توبه/آیه 61 : «و منهم الذین یؤذون النبی و یقولون هو أذنٌ قل أذن خیرٍ لکم .. »

[19] . بحارالانوا ، علامه مجلسی، ج78، ص 104

[20] . سوره آل عمران/آیه 159 : «فبما رحمة من الله لِنت لهم و لو کنت فظاً غلیظ القلب لانفضّوا مِن حَوْلک»

[21] . منظور از سطح‌بندی در این‌جا، سطح‌بندی تربتی بوده و برای افزایش میزان تأثیرگذاری تربتی متربیان صورت می‌پذیرد و با سطح‌بندی آموزشی تفاوت دارد.

[22] . این موضوعات مربوط به جلساتی است که در طول اردو برگزار می‌گردد نه موضوعات کلی اردو.

[23] . لازم است روحانی اردوی جذبی، جوان، بانشاط و آشنا با روحیات جوانان بوده و در انتخاب موضوعات صحبت‌ها به کوتاهی صحبت، جذابیت مطالب و نو بودن آنها توجه داشته باشد.

[24] . منظور از مباحثه تشکیل گروه‌های دو یا چند نفری اعضا در خارج از جلسه حلقه و طرح موضوعات جلسه و بحث پیرامون آن، جهت تثبیت در ذهن افراد است. (مباحثه طلبگی)

[25] . زمان برگزاری جلسات حلقه‌ها می‌تواند قبل از نماز و منتهی به نماز جماعت باشد و یا بعد از نماز و شروع با نماز جماعت باشد.

[26] . بدین منظور لازم است سرگروه با هیئت‌امناء، امام جماعت و سایر افراد تأثیرگذار مسجد هماهنگی‌های لازم را انجام دهد.

[27] . رابطه درون گروهی یعنی ارتباطاتی که افراد در گروه با یکدیگر خواهند داشت.

[28] . این روش با انجام یک فعالیت‌ تربیتی و مشاهده آثار و نتایج آن توسط متربی محقق خواهد شد.

[29] . رشد تربیتی با رشد به عنوان سومین مرحله تربیت متفاوت بوده و رشد تربیتی اعم از آن است.

[30] . با واگذاری مسئولیت امر به معروف و نهی از منکر به اعضا و تفهیم شرایط و روش‌های آن ، فرد خود را ملزم به رعایت حدود الله خواهد نمود.

[31] . از آنجایی که لازم است سرگروه، برای کلیه اعضا الگو باشد، اعضا می‌توانند با مشاهده اخلاق و رفتار سرگروه مشکلات خود را مرتفع سازند.

[32] . در تشویق‌های غیر مستقیم سرگروه‌ می‌تواند هیئت‌امناء امام جماعت مسجد و افراد مرتبط با پایگاه و بسیج را نسبت به تشویق اعضا توجیه نماید.

[33] . در تشویق‌های غیر مستقیم سرگروه‌ می‌تواند هیئت‌امناء امام جماعت مسجد و افراد مرتبط با پایگاه و بسیج را نسبت به تشویق اعضا توجیه نماید.

[34] . در تشویق‌های غیر مستقیم سرگروه‌ می‌تواند هیئت‌امناء امام جماعت مسجد و افراد مرتبط با پایگاه و بسیج را نسبت به تشویق اعضا توجیه نماید.

آموزشگاه صالحین 72 تن شهید حزب الله

مرحله جذب در شجره طیبه صالحین

لینکدونی